มีกี่คนที่เคยได้ยินว่าคอร์ติซอลไม่ดีต่อร่างกาย ? เพราะมีผลต่ออารมณ์ การนอนหลับ การสะสมไขมัน การดื้ออินซูลิน ความหิว ผิวหนัง และระบบภูมิคุ้มกัน แต่จริงหรือเปล่าที่ว่าคอร์ติซอลไม่ดีต่อร่างกาย ? แล้วถ้ามันไม่ดีจริง ทำไมเราไม่พยายามทำให้ร่างกายหยุดผลิตมันออกมาล่ะ ?
คอร์ติซอลเป็นที่รู้จักกันว่าเป็นฮอร์โมนความเครียด เวลาที่คุณรู้สึกกลัวหรืออันตราย (ปัจจัยภายนอก) หรือป่วยหรือวิตกกังวล (ปัจจัยภายใน) มันจะไปกระตุ้นให้ร่างกายหลั่งอดรีนาลินและคอร์ติซอลออกมา ซึ่งเป็นส่วนหนึ่ง ของโหมดที่เรียกว่า “สู้หรือหนี” ซึ่งถ้าไม่มีโหมดนี้จะทำให้เราตอบสนองต่อภัยอันตรายช้า
นอกจากนี้ คอร์ติซอลยังมีบทบาทหลักในการทำงานต่างๆ ของร่างกาย เช่น :
- ช่วยสมองสร้างความทรงจำ
- ช่วยให้ตื่นและรู้สึกตื่นตัว
- ช่วยลดการอักเสบในร่างกาย
- ช่วยการเผาผลาญพลังงาน
- ช่วยจัดการระดับการเก็บน้ำและเกลือในร่างกาย
- ช่วยปรับระดับน้ำตาลในเลือด
- ในผู้หญิงที่ตั้งครรภ์ คอร์ติซอลยังมีความสำคัญต่อพัฒนาการของทารกในครรภ์
ดังนั้นเราจึงต้องมีคอร์ติซอลเพื่อการทำงานของร่างกายส่วนใหญ่ แต่ถ้าร่างกายผลิตคอร์ติซอลมากเกินไป ก็มีความเสี่ยงต่อ Cushing’s syndrome และทำให้น้ำหนักเพิ่มในส่วนพุง ใบหน้า หรือ หน้าอก ความดันสูง กล้ามเนื้ออ่อนแอ มีปัญหาด้านอารมณ์ หรือเกิดรอยช้ำตามร่างกาย
โดยจะมีปริมาณหลั่งสูงสุดในตอนเช้าประมาณ 6-7 โมงเช้า แล้วค่อยๆ ลดลงในตอนบ่ายจนระดับต่ำสุดเวลาประมาณสองถึงสามทุ่ม หลังจากนั้น กระบวนการผลิตเมลาโทนินซึ่งเป็นฮอร์โมนนอนหลับจะเริ่มขึ้นเพื่อทำให้เราเข้าสู่โหมดพักผ่อน มีหลายปัจจัยที่ส่งผลต่อการผลิตคอร์ติซอลในตอนกลางคืน เช่น การออกกำลังกายอย่างหนักในตอนกลางคืน การดูจออิเล็กทรอนิกส์ก่อนนอน และความเครียดจากการทำงานจนดึกดื่น
ค่าอ้างอิงระดับคอร์ติซอลในตอนเช้า คือ : 130–550 nmol/L. ไม่ควรสูงเกินไปหรือต่ำเกินไป ที่ดีที่สุดคือประมาณกึ่งกลางของช่วง
ถ้าอย่างนั้น มีอะไรที่ช่วยลดการผลิตและระดับคอร์ติซอลได้ ?
มีหลายปัจจัยที่เพิ่มระดับคอร์ติซอล เช่น :
- คาเฟอีน
- สูบบุหรี่
- ดื่มจัด
- ความคิดแง่ลบ
- พฤติกรรมกินอาหารที่ไม่ดีต่อสุขภาพ
- ความเครียดจากการทำงาน
- การออกกำลังกายนานๆ
- อดนอน
- ความสัมพันธ์เป็นพิษ
การจัดการระดับคอร์ติซอลและความเครียดเป็นสิ่งสำคัญเพื่อป้องกัน Cushing’s syndrome. ถ้าคุณคิดว่าคุณอาจมีระดับคอร์ติซอลสูง ควรปรึกษาแพทย์เพื่อตรวจเลือด
เพื่อลดระดับคอร์ติซอล ควรจะ:
- นอนหลับให้เพียงพอ
- ออกกำลังอย่างพอเหมาะ
- เที่ยวธรรมชาติ
- นวด
- ทำสมาธิ
- ฝึกหายใจเข้าออก
- มีความสัมพันธ์ที่ดี
- กินอาหารโฮลฟู้ด
สุดท้าย คอร์ติซอลเป็นฮอร์โมนที่สำคัญในร่างกายและทำหน้าที่ในการปรับสมดุลการทำงานต่างๆ ของร่างกาย แต่โชคร้ายที่ในสังคมปัจจุบันที่เน้นแต่เชิงพาณิชย์ มีปัจจัยต่างๆ ที่บิดเบือนความหมายที่แท้จริงของคำว่าความสุขและความรักตนเอง
คุณควรลองใช้เวลา 10 นาทีในแต่ละวันอยู่ตามลำพัง ฟังดนตรีผ่อนคลาย ฝึกกำหนดลมหายใจเข้าออก หรือทำสมาธิ กิจวัตรง่ายๆ เช่นนี้จะช่วยให้คุณมีชีวิตที่มีความสุขมากยิ่งขึ้นในระยะยาว
