มีวิธีมากมายในการป้องกันเอชไอวี โดยทั่วไปคำว่า “เซ็กส์แบบปลอดภัย” หรือ “เซ็กซ์ที่ป้องกัน” หมายถึงการมีเซ็กซ์แบบใช้ถุงยางอนามัย แต่การไม่ใช้ถุงยางก็สามารถ “ปลอดภัย” ได้เช่นกัน
หมายความว่ายังไง?
ศูนย์ควบคุมโรคของสหรัฐอเมริกา หรือ CDC ได้ขยายคำนิยามของคำว่า “เซ็กส์ที่มีการป้องกัน” ให้กว้างไปกว่าการใช้ถุงยางอนามัย เช่น ผู้ที่มีเชื้อเอชไอวีและกำลังรักษาจนตรวจไม่พบเชื้อไวรัส ก็ถือว่าเป็นการป้องกันรูปแบบหนึ่ง (การรักษาเพื่อป้องกัน หรือ Treatment as prevention) เช่นเดียวกับคนที่ไม่มีเชื้อเอชไอวีและกินยาต้านไวรัสเป็น PrEP
CDC ยังได้อัพเดทข้อมูลเกี่ยวกับ PrEP โดยมีข้อความว่า “การศึกษาแสดงว่า PrEP ลดความเสี่ยงของการได้รับเอชไอวีจากเพศสัมพันธ์ได้ 99% เมื่อกินเป็นประจำทุกวัน” ” อ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับ CDC.
1. การใช้ถุงยางและสารหล่อลื่นอย่างถูกต้องเป็นประจำ
ถุงยางอนามัยเป็นวิธีที่ได้ผลในการป้องกันเอชไอวี เพราะยับยั้งไม่ให้ของเหลวผ่านจากคนหนึ่งไปสู่อีกคนหนึ่ง วิธีใช้ถุงยางที่ดีที่สุด คือ ใช้กับสารหล่อลื่นที่มีน้ำหรือซิลิโคน เพราะไม่ทำให้โครงสร้างของถุงยางเสียไปและไม่กินเข้าไปในเนื้อของถุงยางเหมือนกับสารหล่อลื่นที่มาจากน้ำมัน
2. การใช้ PrEP อย่างถูกต้อง
Pre-Exposure Prophylaxis (PrEP) คือการใช้ยาต้านเอชไอวีเป็นประจำโดยผู้ไม่มีเชื้อเพื่อป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี
ซึ่งเป็นวิธีป้องกันสำหรับผู้ที่ไม่มีเชื้อเอชไอวีอยู่แล้ว หมายความว่าคุณต้องตรวจเลือดก่อนเริ่มใช้
ไม่ใช่ว่าแค่คิดว่าคุณไม่มีเชื้อเอชไอวีแล้วเริ่มใช้ทันที แต่คุณต้องตรวจเลือดก่อน!
ยานี้ (ยี่ห้อ Truvada และอีกหลายชื่อที่ราคาถูกกว่า) มีตัวยาสองชนิดคือ tenofovir และ emtricitabine
PrEP นั้นได้ผลดีมากในการป้องกันเอชไอวี การศึกษาแสดงให้เห็นว่า PrEP ลดความเสี่ยงในการติดเชื้อเอชไอวีจากเซ็กซ์ได้ประมาณ 99% เมื่อกินเป็นประจำทุกวัน
สำหรับผู้ฉีดสารเสพติด PrEP ลดความเสี่ยงของการได้รับเชื้อเอชไอวีอย่างน้อย 74% เมื่อกินเป็นประจำทุกวัน
แต่ PrEP ได้ผลลดลงมากถ้าไม่ได้กินอย่างสม่ำเสมอ
คนที่จะใช้ PrEP ต้องพร้อมกินยาทุกวัน และไปพบแพทย์เพื่อตรวจเลือดทุกสามเดือน
ถ้ากินตามที่แพทย์สั่ง PrEP นั้นมีประสิทธิภาพสูงในการยับยั้งการถ่ายทอดเชื้อเอชไอวี และช่วยให้สามารถควบคุมสถานะเอชไอวีของตนเองได้
PrEP hมีผลอย่างมากในการลดจำนวนผู้ติดเชื้อเอชไอวีรายใหม่ในซานฟรานซิสโก ลอนดอน ออสเตรเลีย และไทย
PrEP จึงเป็นทางเลือกใหม่ที่สำคัญในกลุ่มวิธีการป้องกันเอชไอวี และช่วยให้โลกเข้าใกล้เป้าหมายในการยุติการถ่ายทอดของเชื้อเอชไอวี ควบคู่ไปกับการรักษาเพื่อป้องกัน
3. PEP (Post-exposure prophylaxis) ฉุกเฉิน
PEP ฉุกเฉินเป้นการกินยาต้านเอชไอวีติดต่อกันเป็นระยะเวลา 4 สัปดาห์ ซึ่งได้ผลในการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีได้ถ้าเริ่มกินภายใน 72 ชั่วโมงหลังได้รับเชื้อ
สิ่งสำคัญสำหรับ PEP คือการเริ่มกินให้เร็วที่สุดหลังจากที่คุณคิดว่าอาจได้รับเชื้อเอชไอวี PEP มีประสิทธิภาพมากที่สุด ถ้าเริ่มกินภายในไม่เกิน 24 ชั่วโมงหลังได้รับเชื้อ และอาจไม่ได้ผลเลยถ้าไม่ได้กินภายใน 72 ชั่วโมง (สามวัน) หลังสงสัยว่าได้รับเชื้อเอชไอวี
หากคุณคิดว่าคุณได้รับเชื้อเอชไอวีหรือทำให้คนอื่นได้รับเชื้อ ควรติดต่อคลินิกเพื่อเริ่ม PEP ให้เร็วที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ อ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับ PEP ฉุกเฉิน
4. การรักษาเพื่อป้องกัน หรือ Treatment as Prevention (TasP) คือการใช้ยาต้านไวรัสเพื่อป้องกันการถ่ายทอดเชื้อเอชไอวีไปสู่คู่นอน
การรักษาเอชไอวีในปัจจุบันทำให้ระบบภูมิคุ้มกันของผู้อยู่ร่วมกับเชื้อเป็นปกติและลดความเสี่ยงของการลุกลามของโรคจากเอชไอวี การรักษาเหล่านี้กดระดับของเชื้อไวรัสในเลือดและของเหลวอื่นในร่างกายของผู้มีเชื้อจนอยู่ในระดับ “ตรวจไม่พบ”
ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา มีการศึกษาต่างๆ (HPTN052, PARTNER,และการศึกษาในออสเตรเลีย Opposites Attract) ที่ยืนยันว่า TasP มีประสิทธิภาพในการป้องกันการถ่ายทอดเชื้อเอชไอวี
ในการศึกษาเหล่านี้ พบว่าไม่มีการถ่ายทอดเชื้อเอชไอวีเลยแม้แต่รายเดียวในกลุ่มคู่ชายหญิงและคู่เกย์ที่คนใดคนหนึ่งไม่มีเชื้อเอชไอวีแต่อีกคนไม่มี หากผู้ที่มีเชื้อนั้น “ตรวจไม่พบเชื้อ” ซึ่งหมายความว่าความเสี่ยงในการถ่ายทอดเชื้อเอชไอวีจากคนที่กำลังรักษาและ “ตรวจไม่พบเชื้อ” แล้วเป็นศูนย์
ดังนั้น จึงสำคัญมากที่การรักษาเอชไอวีนั้นต้องเข้าถึงได้และมีราคาย่อมเยาพอสำหรับทุกคนที่อยู่ร่วมกับเชื้อเอชไอวี และให้คนที่ได้รับการวินิจฉัยว่ามีเอชไอวีสามารถเข้าถึงได้ทันที
5. เซ็กซ์แบบความเสี่ยงต่ำ/ไม่มีความเสี่ยง
มีเซ็กซ์มากมายหลายรูปแบบที่คุณและคู่สามารถสนุกได้โดยมีความเสี่ยงของการถ่ายทอดเชื้อเอชไอวีต่ำหรือไม่มีเลย ตัวอย่างเช่น:
กิจกรรมทางเพศที่ไม่มีความเสี่ยงของการถ่ายทอดเชื้อเอชไอวีเลย
นวด: การนวดและถูตัวเข้าด้วยกันไม่มี ความเสี่ยงของการถ่ายทอดเชื้อเอชไอวี
การเบิร์นหรือล้างตู้เย็น: คุณไม่สามารถได้รับหรือถ่ายทอดเชื้อเอชไอวีได้ด้วยวิธีนี้การเลียหรือใช้ลิ้นกับรูก้น แต่สามารถถ่ายทอดเชื้อไวรัสตับอักเสบเอและเชื้อทางเดินอาหารอื่นๆ เช่น ชิเกลล่า ได้อย่างง่ายดาย
จูบ: น้ำลายไม่สามารถถ่ายทอดเชื้อเอชไอวีได้ หมายความว่าการจูบนั้นปลอดภัย 100%
กีฬาทางน้ำ : หมายถึงกิจกรรมทางเพศที่เกี่ยวข้องกับปัสสาวะ ในฉี่ไม่มีเชื้อเอชไอวี ดังนั้นกีฬาทางน้ำจึงไม่มีความเสี่ยงต่อการถ่ายทอดเชื้อเอชไอวี
กิจกรรมทางเพศที่มีความเสี่ยงในการถ่ายทอดเชื้อเอชไอวีต่ำ
ออรัลเซ็กส์: การใช้ปากกับอวัยวะเพศมีความเสี่ยงต่อการถ่ายทอดเชื้อเอชไอวีน้อยมาก
การใช้นิ้ว: การใช้นิ้วกับก้นหรือช่องคลอดเป็นกิจกรรมที่มีความเสี่ยงในการถ่ายทอดเชื้อเอชไอวีต่ำ แต่ควรตัดเล็บและล้างมือให้สะอาดก่อนทำกิจกรรมเพื่อป้องกันความเสียหายต่อผนังทวารหนักหรือช่องคลอด และลดความเสี่ยงในการถ่ายทอดหรือได้รับเชื้อโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์
การใช้กำปั้น: การยัดกำปั้นเข้าไปในก้นหรือช่องคลอด การยัดกำปั้นเข้าไปในก้นหรือช่องคลอดสามารถทำให้เยื่อบุก้นหรือช่องคลอดขาดเสียหาย และทำให้เชื้อเอชไอวีผ่านเข้าไปได้ ถ้ามีการร่วมเพศโดยไม่ใช้ถุงยางอนามัยติดตามมา คนที่ใช้กำปั้นก็อาจได้รับเชื้อเอชไอวีได้ถ้ามือมีรอยแผลหรือรอยข่วน ดังนั้นควรใช้ถุงมือยางป้องกันทั้งสองฝ่าย ถุงมือศัลยกรรมเหมาะสำหรับกิจกรรมนี้ที่สุด
เซ็กส์ทอย : เอชไอวีสามารถถ่ายทอดจากคนหนึ่งไปสู่อีกคนหนึ่งได้ถ้าใช้เซ็กส์ทอย เช่น ดิลโด้ ไวเบรตอร์ และจุกเสียบก้น ร่วมกัน ถ้าไม่ได้ใช้ PrEP หรือ TasP ควรสวมถุงยางอนามัยบนเซ็กส์ทอยและเปลี่ยนทุกครั้ง ก่อนเอาไปใช้กับอีกคนหนึ่ง เพื่อป้องกันการถ่ายทอดเชื้อเอชไอวี หรืออีกวิธีหนึ่งคือการล้างเซ็กส์ทอยให้สะอาดด้วยสบู่และน้ำร้อนหลังจากการใช้แต่ละคน เซ็กส์ทอยที่ใช้ร่วมกันแต่ไม่ได้สวมถุงยางหรือทำความสะอาดระหว่างการใช้แต่ละครั้งอาจถ่ายทอดเชื้อกามโรคอื่นๆ ได้ด้วย
การสวนด้วยน้ำ: เป็นวิธีการทำความสะอาดก้นหรือช่องคลอดก่อนมีเพศสัมพันธ์ โดยการสอดปลายท่อเล็กๆ เพื่อบีบน้ำเข้าไปทำความสะอาดภายใน การสวนด้วยน้ำนี้อาจเพื่มความเสี่ยงต่อการติดเชื้อเอชไอวี เพราะไปลดเยื่อบุทำให้มีความเสี่ยงเพิ่มขึ้นหากไม่ได้ใช้ถุงยาง PrEP หรือ TasP นอกจากนี้ การสวนด้วยหัวฉีดอาจทำให้เกิดรอยปริเล็กๆ ได้ด้วย
BD/SM:ซึ่งหมายถึงกิจกรรมทางเพศที่มีทั้งอำนาจเหนือ ยอมศิโรราบ ลงโทษ มัด สวมบทบาท เฟติช ความเจ็บ และการแลกเปลี่ยนอำนาจ ตลอดจนปฏิสัมพันธ์ทางเพศและระหว่างบุคคลในทุกรูปแบบ ส่วนแฟนตาซีและการสวมบทบาทนั้น คือการนำเอาจินตนาการหรือตัวละครมาใช้กับเซ็กส์ แต่ไม่ได้หมายความว่าการสวมบทบาททั้งหมดจะต้องมีเซ็กซ์เข้ามาเกี่ยวข้องด้วย กิจกรรมทางเพศเหล่านี้โดยทั่วไปไม่มีความเสี่ยงในการถ่ายทอดเชื้อเอชไอวีหรือโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ มากไปกว่ากิจกรรมทางเพศอื่นๆ ดังนั้นจึงใช้แนวทางการมีเซ็กซ์ปลอดภัยเหมือนกัน ส่วนคนที่ชอบเล่นเลือด ควรใช้ความระมัดระวังไม่ให้มีการถ่ายทอดเชื้อเอชไอวีและ ไวรัสที่ถ่ายทอดทางเลือดอื่นๆ เช่น ไวรัสตับอักเสบซี
เจาะร่างกาย:หลายคนเกิดอารมณ์เมื่อเห็นเครื่องประดับห่วงหรือตุ้มที่เจาะรูบนตัวและอวัยวะเพศ มีบางอย่างที่ควรพึงระวังเกี่ยวกับเครื่องประดับเหล่านี้
• ห่วงหรือตุ้มที่อวัยวะเพศที่เรียกว่าเจ้าชายอัลเบิร์ต (ห่วงที่ลอดรูด้านล่างของหัวองคชาต) อาจทำให้เกิดรอยแผลหรือถากครูดทวารหนักหรือช่องคลอดได้ในระหว่างการร่วมเพศ
• ควรระวังห่วงหรือตุ้มทำถุงยางขาด
• บางครั้งรอยเจาะใหม่ๆ อาจติดเชื้อได้ ซึ่งถ้าเกิดขึ้นกับที่อวัยวะเพศ ควรหลีกเลี่ยงการมีเซ็กซ์จนกว่าจะหายสนิท เพราะแผลติดเชื้อจะเพิ่มโอกาสในการถ่ายทอดหรือได้รับเชื้อเอชไอวี
• การเจาะก็เหมือนกับการสักเพราะต้องเจาะผิวหนังด้วยเข็มจึงสามารถถ่ายทอดเชื้อเอชไอวีหรือโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ ได้ ถ้าไม่มีการฆ่าเชื้อที่เข็มในระหว่างการเจาะแต่ละคน
6. ออรัลเซ็กส์กับการถ่ายทอดเชื้อเอชไอวี
ออรัลเซ็กส์ถือว่ามีความเสี่ยงในการถ่ายทอดเชื้อเอชไอวีน้อยมาก
ในกรณีใช้ปากกับคู่ที่มีเชื้อเอชไอวี ความเสี่ยงนั้นยิ่งลดลงไปอีกถ้าฝ่ายหลังกำลังรักษาอยู่และมีระดับไวรัสต่ำ หรือฝ่ายแรกกิน PrEP อยู่
แต่อาจมีความเสี่ยงเพิ่มขึ้นถ้ามีการหลั่งในปาก และถ้ามีรอยแผลในปาก หรือมีการติดเชื้อโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ อยู่ แต่แม้แต่ในกรณีเช่นนี้ก็ยังถือว่ามีความเสี่ยงต่ำ
ควรใช้ความระมัดระวัง โดยเฉพาะหลังผ่าตัดฟันหรือเพิ่งใช้ไหมขัดฟัน
7. การรุกรับ
ในกรณีผู้ชายสองคนที่ไม่ใช้ถุงยางอนามัย PrEP หรือ TasP แล้วคนใดคนหนึ่งมีเชื้อเอชไอวี เพื่อลดความเสี่ยงในการถ่ายทอดเชื้อ คนที่ไม่มีเชื้อควรเป็นฝ่ายรุก เพราะฝ่ายรุกมีโอกาสในการได้รับเชื้อไอเอชไอวีน้อยกว่าฝ่ายรับ วิธีนี้จะช่วยลดความเสี่ยงได้ แต่เอชไอวีก็ยังอาจถ่ายทอดได้ผ่านทางของเหลวในทวารหนัก
8. เลือกสถานะตรงกัน
การเลือกสถานะหมายถึงการเลือกคู่โดยดูจากคนที่มีสถานะเอชไอวีเหมือนกันเท่านั้น ตัวอย่างคือคนที่มีเชื้อเอชไอวีจะเลือกมีเซ็กซ์กับคนที่มีเชื้อเอชไอวีเหมือนกันเท่านั้น หรือคนที่ไม่มีเชื้อเอชไอวีจะมีเซ็กส์กับคนไม่มีเชื้อเหมือนกัน วิธีนี้ช่วยลดความเสี่ยงในการได้รับหรือถ่ายทอดเชื้อเอชไอวีไปยังคู่ที่มีสถานะเหมือนกัน (ไม่ว่าจะเป็นเลือดลบหรือบวก)
สิ่งที่สำคัญสำหรับวิธีนี้คือการรู้สถานะเอชไอวีที่แท้จริงของตัวเองและของคู่ การติดเชื้อเอชไอวียังเกิดขึ้นได้ถ้าทั้งสองคนคิดว่าตัวเองไม่มีเชื้อแต่จริงๆ คนหนึ่งนั้นมี อีกอย่างหนึ่งคือ วิธีนี้ไม่ช่วยป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ
9.การชักออกมาหลั่งข้างนอก
แม้ว่าวิธีนี้จะไม่ค่อยได้ผลในการป้องกันเชื้อเอชไอวี แต่ก็อาจทำเพื่อลดความเสี่ยงในกรณีที่ไม่ใช้ถุงยาง เพราะ การชักออกมาหลั่งข้างนอก ระหว่างการมีเพศสัมพันธ์ทางทวารหนักหรือช่องคลอดช่วยลดความเสี่ยงในการถ่ายทอดเชื้อเอชไอวี แต่เอชไอวียังสามารถถ่ายทอดได้ผ่านของเหลวก่อนหลั่ง หรือ pre-cum (pre-seminal fluid) และของเหลวในทวารหนักและช่องคลอด การใช้วิธีนี้ยังมีความเสี่ยงที่จะชักออกมาไม่ทัน หรืออาจติดลมจนไม่ชักออกมาเลย
10. ข้อตกลงกับแฟน
คือการที่สองคนที่เป็นแฟนกันตกลงป้องกันตัวเองไม่ให้ติดเชื้อเอชไอวี บางคู่ที่เป็นแฟนกันอาจเลือกไม่ใช้ถุงยางอนามัยเมื่อมีเซ็กส์กัน ข้อตกลงแบบนี้อาจไม่เหมาะกับทุกคน แต่อาจได้ผลดี และปลอดภัย ถ้าทั้งคู่แน่ใจว่าไม่มีเชื้อเอชไอวี ข้อตกลงที่พบบ่อยที่สุด คือ การอนุญาตให้แฟนไปมีอะไรกับคนอื่นได้ และให้มีเซ็กส์แบบไหนได้บ้าง
11. การใช้สารเสพติดอย่างปลอดภัย (วิธีลดอันตรายจากการเสพ)
การใช้อุปกรณ์ฉีดสารเสพติดร่วมกันทำให้คุณเสี่ยงต่อการติดเชื้อเอชไอวีและไวรัสตับอักเสบ แนวทางด้านล่างนี้จะช่วยแนะนำวิธีการฉีดสารอย่างปลอดภัยและลดความเสี่ยงในการได้รับเชื้อเอชไอวีและไวรัสติดต่อทางเลือดอื่นๆ
เข็มและกระบอกฉีดยา ควรใช้อุปกรณ์ฉีดชุดใหม่ทุกครั้งสำหรับการฉีดแต่ละครั้ง ซึ่งสามารถรับได้จากจุดแลกเปลี่ยนเข็ม
ตัวกรอง: ควรใช้แล้วทิ้งไม่ควรนำมาใช้ใหม่
ช้อน: ควรฆ่าเชื้อโดยเช็ดด้วยสำลีสะอาด สำลีสามารถหาได้จากจุดแลกเปลี่ยนเข็มหรือร้านขายยา
น้ำผสม: ควรใช้น้ำบริสุทธิ์ที่ได้จากร้านขายยาหรือจุดแลกเปลี่ยนเข็ม นอกจากนี้อาจใช้น้ำต้มใหม่ น้ำดื่มเกลือแร่ที่ไม่อัดลม หรือน้ำเกลือบริสุทธิ์สำหรับล้างคอนแทคเลนส์ ถ้าใช้น้ำผสมหลายครั้ง ในการดูดน้ำจากแก้วหรือภาชนะต้องใช้เข็มที่ปราศจากเชื้อเท่านั้น อย่าดูดน้ำด้วยกระบอกฉีดยาใช้แล้วเด็ดขาด
ยางรัดแขน : ยางรัดแขนที่คนอื่นใช้แล้วอาจมีหยดเลือดที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า ดังนั้นจึงควรใช้สายยางใหม่ทุกครั้ง ยางรัดสามารถหาได้จากจุดแลกเปลี่ยนเข็มและร้านขายยา
ควรระลึกว่าการเสพยาอาจทำให้คุณทำอะไรที่มีความเสี่ยงในระหว่างมีเซ็กซ์ที่คุณปกติจะไม่ทำ
